Wypisanie drogi tureckiej. Tom 43

Autor: Erazm Otwinowski
Opracowanie: Elżbieta Flis
ISBN: 978-83-66546-93-6
Wydanie: Warszawa 2024
Oprawa: miękka
Liczba stron: 120

BIBLIOTEKA DAWNEJ LITERATURY POPULARNEJ I OKOLICZNOŚCIOWEJ, tom XLIII

Wypisanie drogi tureckiej jest relacją z czteromiesięcznej podróży Otwinowskiego, który w 1557 r. towarzyszył posłowi Andrzejowi Bzickiemu, wysłanemu z misją dyplomatyczną do sułtana Selima II. Prowadzony w trakcie wyprawy diariusz autor uporządkował i uzupełnił nowymi informacjami przed 1575 r. Utwór ten stanowi jedną z pierwszych polskich relacji z podróży do Turcji i jeden z najstarszych zabytków prozy pamiętnikarskiej w języku polskim w ogóle – tym cenniejszy, że niepoddany obróbce redakcyjnej w dawnej drukarni. Autor Wypisania patrzy na Turków i Konstantynopol bez uprzedzeń, z wyraźnym zaciekawieniem zdradzającym zainteresowania typowo turystyczne. W swoich zapiskach nie szczędzi czytelnikowi szczegółów, podając je językiem barwnym i obrazowym, zapisując także zasłyszane słowa tureckie, nazwy miejscowości czy urzędów. Chętnie porównuje egzotyczną rzeczywistość do realiów polskich. Nie brakuje też w pamiętniku emocji, np. współczucia wobec sprzedawanych na stambulskim targu niewolników czy radości z powrotu do domu. Wszystko to czyni Wypisanie drogi tureckiej utworem niezwykle zajmującym i wartym przypomnienia.

***

Erazm Otwinowski herbu Gryf (1524/1529–1614) to pochodzący z Lubelszczyzny działacz protestancki (początkowo kalwinistyczny, później ariański) i poeta religijny. Młodość spędził na dworach Piotra Kmity, Tiedemana Giesego oraz Stanisława Gabriela i Jana Baptysty Tęczyńskich. W służbie możnych podróżował do Turcji i Szwecji. W 1564 r. podczas procesji Bożego Ciała w Lublinie sprofanował hostię, czym na długo zapisał się w zbiorowej pamięci. Przez resztę życia pozostał aktywnym członkiem wspólnoty braci polskich, uczestnicząc w licznych synodach i dysputach religijnych, by ostatecznie, przeniósłszy się do Rakowa, zostać kuratorem tamtejszej akademii. W dojrzałym wieku uprawiał poezję dydaktyczną i polemiczną. Opublikował Pieśni dwie (1582), Sprawy abo Historyje znacznych niewiast (1589) i Przypowieści Pana naszego Jezusa Chrystusa (1599). Z pozostałego dorobku część dochowała się we fragmentach (Bohaterowie chrystyjańscy), część zaginęła (np. Chluba jezuicka), autorstwo niektórych utworów jest niepewne (np. Bogowie fałszywi).